17.10.2023
Жүктіліктің 37 аптасына дейін туылу – мерзімінен бұрын туылу деп саналады. Баланың салмағына байланысты шала туылудың 4 дәрежесі бар: 1 дәреже: 2500-2001 грамм, 2 дәреже: 2000 – 1500 грамм, 3 дәреже: 1500 – 1001 грамм, 4 дәреже: 1000 грамм және одан аз.
Босану неғұрлым ерте болса, соғұрлым балалардың өмірін мен асқынуларды болжау қиын болады.
2023 жылдың бірінші жартыжылдығында ШҚО «Ана мен бала орталығында», жаңа туған нәрестелерді қарқынды терапия бөлімшесінде 285 бала болды, оның 151-і шала туған. Баланың туу мерзімі неғұрлым ерте болса, баланың денсаулығында әртүрлі бұзылулардың пайызы соғұрлым жоғары болады. Бұл орталық жүйке жүйесінің, жүрек-өкпе жүйесінің, тірек-қимыл аппаратының, көру, есту органдарының асқынуы болуы мүмкін. Сонымен мерзімінен бұрын босанудың себебі неде:
Олардың ерте туылу себептері әртүрлі. Мерзімінен бұрын босанудың негізгі әлеуметтік және медициналық себептерін ажыратуға болады:
1. Әлеуметтік:
l Тұрақты стресс;
l Жеке өмірдегі қиындықтар (күйеуінің болмауы, ажырасу, отбасылық жанжалдар);
l Өмір сүру жағдайы нашар;
l Әлеуметтік деңгейі төмен;
l Ауыр физикалық жұмыс;
l Нашар тамақтану, дәрумендер мен қоректік заттардың жетіспеушілігі;
l Жүкті әйелдің жасы 18 жастан кіші немесе 40 жастан үлкен.
2. Медициналық: жатыр мойны жеткіліксіздігі, жыныс жүйесінің әртүрлі инфекциялары, жатыр мойнының әлсіздігі, көп ұрықтық жүктілік, ұрықтың дұрыс емес орналасуы, плацентаның бөлінуі, жатыр анатомиясындағы ақаулары, түсік түсіру, жүктіліктің тоқтауы және медициналық түсік түсіру, соңғы босанғаннан бері 2 жылдан аз уақыттың өтуі, 4,5 және одан да көп босану, құрсақтағы нәрестенің инфекциясы, гипертония, қант диабеті.
Әрбір шала туған нәресте ерекше, ол толық мерзімнен тек сыртқы түрі бойынша ғана емес, жетілмеген және оның ішкі мүшелері мен жүйелері жатырдан тыс өмірге дайын еместігімен ерекшеленеді.
Өмірдің алғашқы күндері шала туған нәрестелер үшін ерекше маңызға ие. Шала туған нәрестелер өмірінің бірінші аптасы – сыртқы ортаның жаңа жағдайларына бейімделу кезеңі. Шала туған нәрестелердегі жатырдан тыс өмірге бейімделу процесі толыққанды нәрестелерге қарағанда ұзағырақ және ауыр өтеді. Өте ерте туған нәрестелерде бұл 1,5-2 айға созылады.
Шала туылу бүгінде нәресте үшін маңызды диагноз емес. Заманауи жабдықтар мен білікті мамандар өмірдің алғашқы күндерінде шала туған нәрестелерге күтім жасаудың тиімді процесін ұйымдастыра алады, бірақ, өкінішке орай, барлық органдар мен жүйелердің жетілмегендігіне байланысты емдеу процесінде көптеген асқынулар болады: бұл созылмалы өкпе ауруы-бронх-өкпе дисплазиясы, неврологиялық бұзылулар, энетроколиттер, әртүрлі органдарға қан кетулер, соның ішінде бас ми, гидроцефалия, анемия және т. б. Дәрігерлердің міндеті-нәрестенің өмір сүруі ғана емес, сонымен қатар сапалы өмірмен қамтамасыз ету.
Шала туған нәрестелер, яғни 28-34 апта аралығында туған нәрестелер, әлсіз, көмекке көбірек мұқтаж. Олар көбінесе өкпенің жасанды желдетуін қажет етеді, бірақ олардың денсаулығына қатысты болжамдар 28 аптаға дейін және бір килограмнан аз туған науқастармен салыстырғанда қолайлы. Мұндай кішкентай балаларға ұзақ және күрделі емдеу қажет.
Неліктен шала туған нәрестелер өмір сүруге мүмкіндік алды?
10-15 жыл бұрын шала туған кездегі көптеген қиындықтарды жеңуге мүмкіндік беретін бірқатар технологиялар пайда болды. Атап айтқанда, жаңа туған нәрестенің өкпесіне жасанды сурфактант - белсенді затты енгізу - негізгі міндеттердің бірі-баланың тыныс алуын жақсартуға көмектеседі. Сурфактант – ол белсенді зат, бұл тыныс алу және дем шығару кезінде өкпені түзететін зат.
ЭТДС және ӨТДС бар бала реанимация және қарқынды терапия бөлімшесіне түскеннен кейін баланың өмірінің алғашқы сағаттарында жағдайды тұрақтандыру бойынша бірқатар іс-шаралар жүргізіледі: дене температурасын бақылау, баланы инкубатордан шығармай өлшеу, айғақтар болған кезде өкпеге сурфактант -белсенді затын енгізу (егер босану кезінде орындалмаса); гипервентиляцияның және оттегінің артық түсуінің алдын алу-гипероксия (оттегінің қанықтылық деңгейін бақылау (SpO2) ол 90-95% құрауы тиіс); сұйықтық пен қоректік заттардың (көмірсулар, аминқышқылдары, май эмульсиялары, витаминдер мен микроэлементтер веноздық катетер арқылы үздіксіз жеткізілуін қамтамасыз ету, қандағы глюкозаны бақылау, қан қысымының көрсеткіштерін бақылау.
Өмірдің алғашқы сағаттарында өте ерте туған нәрестені тұрақтандырудың өте маңызды шарты-сыртқы тітіркендіргіштердің сенсорлық ынталандыру деңгейін минимумға дейін төмендету (жарықтан, шудан, ауырсынудан, тактильді тітіркендіргіштерден қорғау). Осы мақсатта балаға жатырдағы ұрықтың қайталанатын позициясын беру үшін "ұя" төсеу бөлмесі, инкубатордағы Жарық оқшаулағыш шапан қолданылады. Дене салмағы 1500 граммнан аз жаңа туған нәрестенің жағдайын тұрақтандырудың маңызды факторы-ананың уыз сүті, ол жаңа туған нәрестеге, жетілмеген ішектің жұмысына көмектеседі.
Ата-ана мен бала арасындағы психо-эмоционалды байланысты құру үшін, сондай-ақ баланың терісінің бетінде ата-ананың терісінің бетін мекендейтін сапрофитті микроорганизмдердің қорғаныш қабығын қалыптастыру үшін барлық терең шала туған нәрестелерде "кенгуру" сеанстары өткізіледі, оның барысында бала анасының немесе әкесінің кеудесіне теріге теріні төсеп жатқызады.
Ана мен бала орталығында жаңа туған нәрестелерді қарқынды терапия және реанимация бөлімшесі 12 төсекке есептелген, аудандардан медициналық авиация желісі бойынша түскен балаларға немесе ерекше күтімге мұқтаж балаларға (мысалы, операциядан кейін) арналған екі жалпы зал мен изолятор бар. Бала салмағына қарай бөлімшеге кіргеннен кейін оны кувезге немесе АРЖ-ға (ашық реанимациялық жүйе) салады. Кувезге температура мен ылғалдылық беріледі, ол нәрестені мүмкіндігінше ананың құрсағындағыдай күймен қамтамасыз ету үшін жасалады. Бөлімшеде тәулік бойы жұмыс атқаратын медбикелік пост бар, бұл әр баланың тәулік бойы бақыланатынын көрсетеді, сондай-ақ, әр баланың, барлық өмірлік маңызды көрсеткіштерін бақылайтын мониторы бар: жүрек соғу жиілігі, дене температурасы, қысымы, қанықтылық. Реанимация бөлімшесі ӨЖЖ (өкпені жасанды желдету), СРАР (өкпені ашу үшін дем шығару кезінде тұрақты оң қысыммен тыныс алуды қолдау), аспираторлармен жабдықталған. Гипоксияда туған балалар үшін мидың сақталуын барынша қамтамасыз ету үшін гипотермияға (баланы салқындатуға) арналған арнайы аппарат бар, сондай – ақ - жаңа туған нәрестенің гемолитикалық ауруының ауыр түрі бар балалар үшін кіріктірілген фотолампалары бар арнайы үстел және сәулелер жан-жақтан жарқырап тұруы үшін арнайы жарық матрасы бар, бұл хирургиялық араласу қаупін, қан құюды азайтуға мүмкіндік береді
Бала үйге қашан бара алады?
Барлық балалар әртүрлі - ауруханада болу ұзақтығы баланың шала туылу дәрежесіне, оның жағдайының ауырлығына, сондай-ақ белгілі бір асқынулардың болуына байланысты 6 күннен 6 айға дейін созылуы мүмкін. Болашақта балаға күтім жасау толығымен ата-ананың мойнына түседі. Ең алдымен, бұл балаға қолайлы жағдай жасау, сонымен қатар оны инфекциялық аурулар мен стресс сияқты сыртқы қауіп факторларынан қорғау қажет.
Барлық аналар шыдамды болуы керек, туыстары мен жақындарының қолдауы да маңызды рөл атқарады. Үйге жіберілгеннен кейін де кішкентай нәрестенің күресі тоқтамайды: өйткені, енді оларға ең бастысы: ауырмау, даму, өсу және жақындарына қуаныш сыйлау болып табылады!
Неонатолог дәрігер: Исинева Д. С.
